استیبل کوین FRAX چیست؟ معرفی فرکس فایننس و ارز دیجیتال FXS

فرکس فایننس Frax Finance بستر استیبل کوین FRAX و ارز دیجیتال FXS توکن کاربردی این پلتفرم است. عملکرد و آینده پروتکل را بررسی و تحلیل می‌کنیم. فرکس فایننس (Frax Finance) یک پروتکل استیبل کوین یا همان ارز دیجیتال پایدار است؛‌

اما این پروتکل کمی با بقیه استیبل کوین‌ها متفاوت است و هم مبتنی بر الگوریتم و هم مبتنی بر وثیقه گذاری (collateral ) کار می‌کند که به آن مدل نیمه-الگوریتمی‌ یا فرکشنال الگوریتمیک ( fractional algorithmic) می‌گویند. در حالی که بیشتر استیبل کوین‌ها با یکی از‌ این دو مدل کار می‌کنند، یعنی یا وثیقه گذاری یا الگوریتمی صرف هستند، فرکس فایننس راه حل جدیدی ارائه کرده است؛ در واقع‌ این پروتکل برای‌ ایجاد بازاری مطمئن و پایدار، از هر دو مدل برای پشتیبانی استیبل کوین خود به نام فرکس (FRAX) استفاده می‌کند.

تنها راه مینت کردن استیبل کوین فرکس‌ این است که به ارزش مشابه آن در پروتکل وثیقه گذاری انجام داد. به جز FRAX، ارز دیجیتال FXS نیز توکن بومی‌ و کاربردی در فرکس فایننس است؛ پروتکل به صورت خودکار در صورت نیاز مقداری توکن‌ FXS می‌خرد و می‌سوزاند تا مقدار عرضه آن را در بازار کنترل کند.

معرفی فرکس فایننس و ارزهای دیجیتال FXS و FRAX

فرکس فایننس پروتکل استیبل کوین میان زنجیره‌ای غیر متمرکز با بهره گیری از راه حل ترکیبی نیمه الگوریتمی است. غایت نهایی Frax Finance ارائه استیبل کوینی منبع باز، مقیاس پذیر با مقدار عرضه کل نامحدود و البته قابل کنترل و انعطاف پذیر است. استیبل FRAX اولین استیبل کوینی است که همزمان با ترکیبی از روش‌های الگوریتمی‌ و وثیقه گذاری پشتیبانی می‌شود.

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، اکوسیستم فرکس فایننس دو توکن بومی‌ به نام‌های FRAX و FXS دارد. فرکس یک استیبل کوین با ارزش یک به یک نسبت به دلار و FXS توکن حاکمیتی این اکوسیستم است. هولدرهای رمز ارز FXS می‌توانند در ازای استیک کردن دارایی‌شان در شبکه امتیازاتی بدست آورند و ارزش وثیقه را افزایش دهند. بعلاوه،‌ این هولدرها جایگاه حاکمیتی در شبکه پیدا می‌کنند و می‌توانند هم پیشنهادات خود را برای اعمال تغییرات در اکوسیستم به اشتراک بگذارند و هم به پروپوزال سایر هولدرها رای دهند.

دقت کنید که خیلی از استیبل کوین‌ها تنها با یک روش (یا 100 درصد الگورتمی‌ یا 100 درصد وثیقه‌ای) اداره می‌شوند، در حالی که ابداع فرکس فایننس در تلفیق‌ این دو مدل موجب مقیاس پذیری بالای سیستم و البته پدید آمدن ایدئولوژی منحصر بفردی در‌ این زمینه شده است. نسبت استفاده از پشتوانه وثیقه و الگوریتمی‌ با قیمت توکن FRAX در بازار مرتبط است؛ هنگامی‌ که رمز ارز FRAX کمتر از 1 دلار معامله می‌شود، پروتکل Frax Finance نسبت وثیقه را افزایش می‌دهد و برعکس، زمانی که هر توکن FRAX بالاتر از 1 دلار قیمت دارد، نسبت الگوریتمی‌ برای پشتیبانی این استیبل کوین سنگینی می‌کند.

چشم انداز کلی‌ این پروژه تبدیل شدن به اولین شاخص بهای مصرف کننده (consumer price index (CPI)) کریپتویی است و دارندگان توکن FXS در آن نقش حاکمیتی خواهند داشت. در حال حاضر، تنها استیبل کوین فرکس فایننس، توکن FRAX، معادل یک دلار آمریکاست، ولی‌ این اکوسیستم برای آینده برنامه‌هایی ترتیب داده‌ است: فرکس فایننس در پی پشتیبانی از چندین ارز و تبدیل شدن به یک واحد حساب بدون مجوز (permissionless) در سراسر جهان است. همچنین، با افزایش سرعت شبکه Frax Finance، ارزهای دیجیتال پر نوسان بیشتری مانند اتریوم (ETH) یا بیت کوین رپ شده (WBTC) ممکن است به عنوان وثیقه در‌ این شبکه پذیرفته شوند.

معرفی استیبل کوین FRAX

توکن FRAX استیبل کوین بومی‌ اکوسیستم فرکس فایننس است. از آنجایی که هر کسی می‌تواند توکن FRAX را در هر زمانی روی شبکه مینت و یا از آن خارج کند، نسبت عرضه و تقاضا همیشه توسط آربیتراژورها در بازار آزاد متعادل می‌شود. بر‌ این اساس، زمانی که قیمت هر توکن FRAX از قیمت هدف 1 دلاری فراتر رود، کاربران همچنان قادرند با قفل کردن همان 1 دلار برای هر توکن FRAX، آن را مینت کنند و با قیمت بالاتر بفروشند.

تنها راه برای مینت استیبل کوین FRAX، قفل کردن وجهی معادل همان مقدار (1 دلار به ازای هر توکن) است. با‌ این حال، بسته به‌ اینکه شبکه در چه فازی باشد، رمز ارز فرکس با روش‌های متفاوتی پشتیبانی می‌شود: در فاز وثیقه، توکن FRAX از 100٪ وثیقه استفاده می‌کند و وقتی نسبت پشتوانه وثیقه‌ای کم می‌شود و به اصلاح فاز فرکشنال اتفاق می‌افتد، از توکن‌های FXS برای پر کردن پشتیبانی استفاده می‌شود. پس از آن، پروتکل آن مقدار ارز دیجیتال FXS را که به عنوان پشتیبان استفاده کرده بود، می‌سوزاند و از گردش خارج می‌کند.

مثلا، اگر نسبت وثیقه 98 درصد شود، آنگاه برای پشتیبانی هر استیبل کوین فرکس، باید 0.98 دلار از وجوه دلار قفل شده و 0.02 دلار باقی از سوزاندن معادل همان مقدار FXS بدست آید. حتما حدس زده‌اید در صورتی که فاز 100 درصد وثیقه اتفاق افتد، تمام ارزشی که پروتکل با آن توکن‌های FRAX را حمایت می‌کند، از وجوه قفل شده بدست می‌آید.‌ این در حالی است که بخشی از ارزشی که طی خارج کردن یا آزاد سازی رمز ارزهای فرکس بدست می‌آید (فرآیندی که طی آن کاربر وثیقه خود را خارج می‌کند) خرج مینت توکن‌های جدید FXS می‌شود.

اگر‌ این توضیحات کمی‌ پیچیده به نظر می‌رسند، در ادامه با جزییات بیشتری سعی کردیم سازوکار پشت استیبل کوین FRAX و کاربرد توکن‌های بومی فرکس فایننس را توضیح دهیم.

عملکرد مینت و آزادسازی استیبل کوین FRAX و چگونگی به کارگیری ارز دیجیتال FXS

زمانی که وثیقه در فاز 100 درصد قرار دارد، فرآیند آزاد ساری توکن‌های FRAX آسان است؛ هر توکن فرکس به ارزش یک دلار وثیقه دارد که به نسبت یک به یک باز خرید (buyback) می‌شود.

اما در حالت فرکشنال قضیه کمی‌ پیچیده‌تر است: با مینت هر توکن جدید فرکس، به همان نسبت رمز ارز FXS سوزانده می‌شود. البته برعکس آن هم ممکن است و توکن‌های FXS در ازای آزاد شدن استیبل کوین فرکس، مینت می‌شوند. دقت کنید که نرخ تقاضا برای استیبل کوین FRAX تعیین کننده ارزش FXS نیست، بلکه‌ این ارزش افزوده کل بازار FXS است که ارزش غیر وثیقه‌ای مارکت کپ فرکس را منعکس می‌کند.

فرآیند مینت کردن و آزاد ساختن توکن‌های فرکس موجب ثبات قیمتی‌ این استیبل کوین می‌شود و مطابقا، هر چه افراد بیشتری از پروتکل استفاده کنند، استیبل کوین FRAX پایدارتر خواهد بود. بعلاوه، تقاضا برای فرکس هم روی قیمتش اثر می‌گذارد و فضایی برای آربیتراژ به وجود می‌آورد. می‌توان سازوکار مربوط به رمز ارز فرکس را در اکوسیستم به صورت زیر خلاصه کرد:

برای نگهداشتن قیمت هر توکن FRAX روی یک دلار، توکن‌های جدید FRAX باید مینت شوند. در آینده،‌ این پروتکل ممکن است فرآیند مینت کردن توکن بر اساس حراج (auction-based) را هم اجرا کند. ارزش بازار توکن FRAX با افزایش تقاضا برای پلتفرم افزایش می‌یابد و‌ این مهم از طریق افزایش قیمت یا افزایش عرضه در گردش حاصل می‌شود. ارزش بازار FXS مستقیماً با نرخ تقاضا برای آن مرتبط است. تعداد ارز دیجیتال FXS سوزانده شده به حجم تقاضا برای توکن‌های FRAX بستگی دارد.

نسبت وثیقه برای پشتیبانی استیبل کوین FRAX در پروتکل فرکس فایننس

گفتیم که پروتکل Frax Finance به طور خودکار نسبت وثیقه را در طول دوره‌های افزایش یا کاهش حجم عرضه توکن FRAX تغییر می‌دهد. وقتی عرضه افزایش می‌یابد، نسبت وثیقه کاهش می‌یابد به طوری که باید توکن‌های FXS بیشتری برای مینت توکن‌های جدید FRAX سپرده شود. در مقابل، در دوره‌های کاهش عرضه، نسبت وثیقه افزایش می‌یابد.

فرکس فایننس به صورت اتوماتیک نسبت وثیقه را هر یک ساعت از زمان راه اندازی پروتکل با نرخ 0.25 درصدی اصلاح می‌کند. به‌ این ترتیب، هر زمان که ارزش توکن فرکس از 1 دلار بیشتر شود، نسبت وثیقه کاهش می‌یابد و در مقابل، نسبت وثیقه زمانی افزایش می‌یابد که قیمت استیبل کوین FRAX کمتر از هدف قیمتی آن باشد.

همه‌ این اتفاقات در حالی روی می‌دهد که نهاد مرکزی در فرکس فایننس برای تعیین نسبت وثیقه وجود ندارد و‌ این جامعه است که تصمیم می‌گیرد نسبت وثیقه بلندمدت باید چقدر باشد؛ تنها زمانی که اعتماد به پروتکل بالا باشد،‌این نسبت کاهش می‌یابد.

بعلاوه،‌ این پروتکل می‌تواند کاملاً وثیقه‌ای یا الگوریتمی‌ باشد و فقط کافی است که جامعه در‌ این باره تصمیم بگیرد. به‌ این ترتیب، Frax Finance یک سرویس «قطعی و بازتابی» (deterministic and reflexive) را بکار گرفته تا به طور کارآمدی اعتماد بازار به یک استیبل کوین بدون پشتوانه را نشان داده و اندازه گیری کند.

معرفی ارز دیجیتال FXS

علاوه بر استیبل کوین FRAX، پروتکل فرکس فایننس رمز ارز دیگری هم به دنیای ارزهای دیجیتال معرفی کرده است؛ توکن بومی FXS، با نام کامل فرکس شیر (Frax Share) نیز به عنوان ابزاری حاکمیتی و کاربردی در اکوسیستم Frax Finance استفاده می‌شود. حاکمیت پروتکل فرکس فایننس از جوانبی مشابه اکوسیستم مینیمال بیت کوین است؛ در واقع‌ این پروتکل به جای استفاده از مدل سازمان خودگردان غیر متمرکز یا دائو (DAO) که در بسیاری از پروتکل‌های امور مالی غیر متمرکز دیفای رایج است، سازوکار حاکمیتی مبتنی بر مدیریت کمتر فعال (less active management) دارد.

مدل حاکمیتی مورد استفاده در فرکس فایننس به صورتی است که هولدرهای توکن FXS پارامترهای کمتری برای اظهار نظر در مورد تغییرات و به روز رسانی‌های پروتکل در اختیار دارند؛‌ این پارامترها تنها شامل افزودن استخرهای وثیقه جدید یا اصلاح موارد موجود است. همچنین، دارندگان توکن FXS با توجه به مقدار دارایی که استیک کرده‌اند، می‌توانند به اعمال یا عدم اعمال تغییرات در ساختار تعیین کارمزد و «نرخ نسبت وثیقه» رأی دهند.

عرضه اولیه توکن FXS صد میلیون است و با‌ این حال، همزمان با افزایش تقاضا برای مینت استیبل کوین FRAX، احتمالا یک مدل ضد تورمی‌ برای‌ این رمز ارز اجرا شود. از سوی دیگر، با افزایش ارزش بازار توکن FXS، استیبل کوین فرکس هم از ثبات بیشتری برخوردار می‌شود. بنابراین مدل دو-توکنی فرکس فایننس هم موجب حفظ ثبات پروتکل استیبل کوین شده و هم حداکثر ارزش افزوده را به ارمغان می‌آورد. امکان استیک کردن توکن FXS قدرت حاکمیتی و توکن‌های veFXS به مشارکت کنندگان اعطا می‌کند.

معرفی veFXS، توکن کاربردی فرکس فایننس

در حالی که دو رمز ارز اصلی پلتفرم فرکس فایننس، استیبل کوین FRAX و توکن FXS هستند، یک توکن صد در صد کاربردی دیگر نیز در سازوکار فرکس فایننس وجود دارد؛ مدل توکن veFXS از مکانیسم veCRV در اکوسیستم کرو فایننس (Curve Finance) الهام گرفته است و یک سیستم «وستینگ و ییلد» (vesting and yield system) محسوب می‌شود. در ازای قفل کردن توکن‌های FXS در پروتکل، توکن‌های کاربردی veFSX به استیک کنندگان اعطا می‌شود که مقدار آن با مدت زمانی که دارایی در پروتکل قفل می‌شود متناسب است. به عنوان مثال، یک استیک کننده در ازای قفل کردن 100 توکن FXS به مدت چهار سال، 400 توکن veFXS دریافت می‌کند.

توکن veFXS غیر قابل انتقال است و نمی‌توان آن را در بازار معامله کرد. در واقع‌ این توکن با انعکاس مدت زمان و مقدار FXS قفل شده در یک آدرس کیف پول خاص، امتیاز آن حساب را نشان می‌دهد. همزمان با نزدیک شدن به تاریخ انقضا استیکینگ،‌ این موجودی به صورت خطی کاهش می‌یابد و آنچه واضح است، هدف‌ از اعمال این سیستم تشویق مشارکت کنندگان به قفل کردن مبالغ زیاد در طولانی مدت بوده است.

سازوکار فرکس فایننس برای پایداری استیبل کوین FRAX

تا‌ اینجا در مورد توکن‌های کاربردی فرکس فایننس یعنی FXS و veFXS صحبت کردیم و عملکرد‌ این پروتکل برای حفظ پایداری قیمت استیبل کوین FRAX را بررسی کردیم. اشاره به برخی مفاهیم مورد استفاده دیگر در اکوسیستم Frax Finance می‌تواند درک بهتری از سازوکار‌ این پلتفرم بدیع در دنیای رمز ارزها به شما بدهد؛ در ادامه، حاکمیت (Governance)، فارمینگ (Farming)، عملیات بازار الگوریتمی (AMOs)، مکانسیم‌ها و مدل وثیقه در فرکس فایننس را بیشتر بررسی می‌کنیم.

حاکمیت فرکس فایننس و استیکینگ ارز دیجیتال FXS

اگر با ساختار حاکمیتی کامپاند فایننس (Compound Finance) آشنا باشید، درک حاکمیت مینیمال یا حداقلی فرکس فایننس برایتان آسان‌تر است؛ در واقع گاورننس فرکس فایننس شاخه‌ای از گاورننس کامپاند است. هولدرهای توکن بومی‌ FXS باید آن را استیک کنند تا بتوانند حق رای در پروتکل داشته باشند. استیک کنندگان در ازای مقدار و مدت زمانی که دارایی‌شان را در پروتکل قفل می‌کنند، رمز راز veFXS دریافت می‌کنند که داشتن آن‌ها برای رای دادن به پروپوزال‌ها و تغییرات سیستم ضروری است.

فارمینگ و کسب سود از ارز دیجیتال ve FXS

به کمک استخرهای نقدینگی در صرافی غیر متمرکز یونی سواپ (Uniswap)، نقدینگی لازم تامین و مشوق‌های مشارکت استیک کنندگان فرکس فایننس فراهم می‌شوند؛ هر استخر نقدینگی (Liquidity Pool) معمولا با جفت‌ ارزهای مختلف پر می‌شود که هر کدام کاربردی دارد، مشوق‌ خاصی محسوب می‌شود و نرخش با دیگری متفاوت است.

توکن veFXS را که در بخش قبل توضیح دادیم به خاطر می‌آورید؟ حقیقت‌ این است که هولدرها علاوه بر حق رای و شرکت در حاکمیت پروتکل، می‌توانند با‌ این توکن‌ها برای کشت سود یا ییلد فارمینگ (Yeid Farming) در استخر نقدینگی شرکت داشته باشند؛ یعنی سود روی سود! توجه کنید که سود حاصل از شرکت در استخرهای نقدینگی می‌تواند دوباره لیکوییدیتی همین استخرها را تامین کند یا برای بدست آوردن حق رای بیشتر در پروتکل مورد استفاده قرار گیرد.

عملیات بازار الگوریتمی‌

کنترل‌ کننده الگوریتمی‌ عملیات بازار در فرکس فایننس، به اختصار AMO، در واقع مثل فریم وورکی برای ترکیب و خودکار ساختن عملکردهای مختلف در یک بانک مرکزی است؛ یک ماژول AMO مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند است که کارش تنظیم سیاست‌های پولی است و قادر است بدون اثر گذاری بر مدل نیمه-الگوریتمی‌ فرکس فایننس و پایداری توکن FRAX، کار خود را به خوبی انجام دهند.

اولین نسل پروتکل Frax Finance یک AMO بیشتر نداشت، در حالی که در نسخه فعلی چندین AMO مدولار پیاده سازی شده است. این ماژول‌ها نه تنها بر مکانیسم بنیادی تامین پایداری پروتکل تأثیری نمی‌گذارند، بلکه همزمان قادرند مثل یک ماشین تورینگ کامل (Turing-complete) پایداری را برای شبکه به ارمغان آورند. مهم‌تر‌ اینکه‌ AMO‌ها فرآیند ارتقاء و بهینه سازی را بدون اصطکاک و به خطر انداختن تجربه کاربری امکان پذیر می‌کنند.

مکانسیم FXS-1559

با الهام گرفتن از پروپوزال آپگرید اتریوم در‌ هارد فورک لندن، به نام EIP-1559، فرکس فایننس نیز یک سازوکار برای ارزیابی مقدار مازاد به کار بسته که مکانسیم FXS1559 نام گذاری شده است. مقدار مازادی که توسط FXS1559 ارزیابی می‌شود، برای خرید توکن‌های FXS و سپس سوزاندن آن‌ها در طول فرآیند تولید بلاک استفاده می‌شود و‌ این به نوبه خود کارمزد تراکنش‌ها را هم کم می‌کند. FXS1559 همواره وابسته به ارزش توکن FXS (در واقع همان مقداری که توسط AMO معرفی شده) کار می‌کند؛‌ این پروتکل با مینت توکن‌های فرکس، جهت خرید و سوزاندن FXS با جفت ارز FRAX-FXS در بازار ساز خود کار (AMM)، این کار را انجام می‌دهد.

وثیقه گذاران

وثیقه گذاران فرکس فایننس مقدار ارز USDC بلااستفاده خود را به کمک برخی از پروتکل‌های دیفای قفل می‌کنند.‌ این پروتکل‌های DeFi در حال حاضر، نام‌های آشنایی چون کامپاند، یونی سواپ، یرن فایننس (Yearn Finance) و آوه (Aave) هستند؛ البته نوع حاکمیت فرکس فایننس امکان افزوده شدن پروتکل‌های جدید به‌ این لیست را تسهیل می‌کند.

باز خرید و آزاد کردن وثیقه برای پشتیبانی استیبل کوین FRAX

این پروتکل از دو تابع معاملاتی (مدل سواپ توکن‌ها) برای باز خرید توکن‌های FXS و رسیدن به نسبت وثیقه مورد نظر استفاده می‌کند تا خیال دارندگان توکن FXS را با تسریع باز-توزیع ارزش آن راحت کند.‌ این دو تابع باز-وثیقه گذاری (Recollateralize) و باز-خرید (BuyBack) نام دارند.

تابع باز-وثیقه کردن ارزش کل وثیقه را کنترل می‌کند و هر کسی می‌تواند‌ این تابع را زمانی فراخوانی کند که ارزش وثیقه کمتر از مقدار هدف باشد. در صورت بازخوانی تابع Recollateralize، پروتکل می‌تواند با مینت توکن‌های جدید FXS، به نسبت وثیقه هدف دست یابد.

از سویی آربیتراژورها دوست دارند توکن‌ها را با تخفیف و در قیمت مناسب بخرند و‌ این امر در نهایت شکاف قیمتی را از بین می‌برد. هر دارنده FXS زمانی می‌تواند تابع باز خرید را فراخوانی کند که ارزش وثیقه از مقدار لازم برای حفظ نسبت وثیقه هدف بیشتر باشد. در اصل، عملکرد‌ این مکانیسم مثل باز خرید سهام ولی‌ این بار برای رمز ارزی به نام FXS است؛ هنگامی‌ که یک دارنده توکن FXS تابع buyback را فراخوانی می‌کند، ارزش وثیقه مازاد را با توکن‌های FXS (که پروتکل می‌سوزاند) مبادله می‌کند.

اکثر پروژه‌های استیبل کوین برای تضمین ثباتشان تمایل دارند یا صد در صد از مدل وثیقه گذاری یا تمام و کمال از مدل الگوریتمی‌ استفاده کنند. با‌ این حال، فرکس فایننس رویکرد ترکیبی جدیدی اتخاذ کرده که می‌تواند متناسب زمان و شرایط عمل کند. پروتکل Frax Finance با به کارگیری ارز دیجیتال FXS و توکن کاربردی درون پلتفرمی veFXS در روش نیمه-الگوریتمی خود، سعی دارد پایداری استیبل کوین FRAX و کارایی پلتفرم فرکس فایننس را در آینده هم تضمین کند و انعطاف پذیری برای کاربران به ارمغان آورد.