پروتکل‌های L3 پتانسیل بالایی دارند و انتظار می‌رود نحوه عملکرد بلاک چین در صنعت دارایی دیجیتال را به شدت تغییر دهند. به تعبیر عده‌ای لایه سه مربوط به برنامه‌های غیرمتمرکز است، اما منظور ما از Layer 3 زیرساختی و در ارتباط با قابلیت همکاری است.

پس از راهکارهایی که برای افزایش مقیاس‌پذیری در بلاکچین ارائه شد، قدم بعدی حل مسئله دیگری به نام قابلیت همکاری (Interoperability) است که تمرکز لایه سوم روی حل این معضل است. از موفقیت نسبی پروژه‌های لایه ۲ و افزایش مقیاس‌پذیری شبکه‌های بلاکچینی که بگذریم، مدتی است که چندین پروژه یک گام جلوتر رفته و به دنبال توسعه راه‌حل‌های Layer 3 هستند. بلاکچین لایه ۳ راهکاری نوین برای بهبود مقیاس‌پذیری و تعامل‌پذیری در بلاکچین است که با کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تراکنش‌ها، زیرساختی پیشرفته برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز فراهم می‌کند. برخی از توسعه‌دهندگان راه‌حل‌های لایه ۲ اظهار می‌کنند که قصد دارند مشکل قابلیت همکاری را در آینده حل کنند، اما در حال حاضر آنها همچنان به بهبود پروژه‌های خود با تمرکز روی یک بلاک‌چین خاص مشغول هستند. آیا اصلا پروژه‌های لایه ۲ باید برای حل مشکل قابلیت همکاری تلاش کنند؟ عده‌ای معتقدند که این مشکل به سطح دیگری یعنی لایه ۳ تعلق دارد و بهتر است آن را جداگانه و با کمک رویکردهای تخصصی‌ حل کنیم. بنابراین لایه سوم جایی است که راه‌حل‌های مربوط به قابلیت همکاری بین بلاکچین‌های مختلف در آن‌ وجود دارد.

در دنیای پرسرعت بلاکچین، که هر روز شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه فناوری هستیم، مشکل مقیاس‌پذیری همواره یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این حوزه بوده است. بلاکچین‌های لایه ۱ مانند بیت‌کوین و اتریوم اگرچه به‌عنوان پایه‌ای برای بسیاری از نوآوری‌ها مطرح شده‌اند، اما با محدودیت‌هایی مانند سرعت پایین تراکنش‌ها و هزینه‌های بالای کارمزد دست و پنجه نرم می‌کنند. این مشکلات به مرور زمان باعث شد که راه‌حل‌هایی مانند بلاکچین لایه ۲ و حالا لایه ۳ به وجود بیایند تا با بهبود مقیاس‌پذیری، دنیای بلاکچین را به سطح جدیدی از کارایی و عملکرد برسانند. بلاکچین لایه ۳ به عنوان نسل جدیدی از فناوری‌های بلاکچین، توانسته است محدودیت‌های لایه‌های قبلی را برطرف کند و بهبود چشمگیری در مقیاس‌پذیری ایجاد کند. این لایه نه تنها به افزایش سرعت تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه زیرساختی کارآمد برای توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز پیچیده فراهم می‌آورد.

چرا به راه‌حل لایه سوم نیاز داریم؟

Blockchain Trilemma تنها مشکل اساسی نیست که بر فعالان بازار کریپتو تاثیر می‌گذارد. قابلیت همکاری که به توانایی دیدن، دسترسی و تبادل اطلاعات بین سیستم‌های کامپیوتری جداگانه اشاره دارد، توسط سرویس‌های L2 حل‌نشده باقی مانده است.

در جهان کریپتو قابلیت همکاری به این معنی است که دو بلاک چین با اکوسیستم‌های مجزا (مثل بیت کوین و اتریوم)، بتوانند بدون هیچ واسطه‌ متمرکزی با هم ارتباط برقرار کنند. در اصل انتقال بیت کوین به اتریوم و استفاده از آن در چندین برنامه مالی غیرمتمرکز (DeFi) یا بالعکس غیرممکن است. در حالی که برخی پروژه‌ها پل‌هایی را بین بیت کوین و اتریوم در لایه اول ایجاد کرده‌اند تا کاربران بتوانند از دارایی دیجیتال در برنامه‌های غیرمتمرکز استفاده کنند، آنها عموما دارای واسطه‌های قابل اعتماد خودشان یا میزانی از تمرکز هستند.

اگرچه مسائل مقیاس‌پذیری زنجیره‌های سنتی با راه‌حل‌های L2 حل می‌شوند، انتظار می‌رود که آنها فضای کریپتو را بیشتر تکه تکه و در نتیجه مشکل قابلیت همکاری را حتی بیشتر کنند. به عنوان مثال در حالی که یونی‌سواپ و سوشی‌سواپ هر دو روی بلاکچین اتریوم هستند، آنها در حال کار برای پیاده‌سازی راه‌حل‌های لایه ۲ جداگانه (به ترتیب Optimism و پالیگان) هستند. در نتیجه برای انتقال یک توکن ERC-20 از لایه دوم یونی‌سواپ به لایه دوم سوشی‌سواپ، کاربر باید رمزارز خود را از Optimism به زنجیره اصلی اتریوم و سپس به پالیگان منتقل کند.

مزایای بلاکچین لایه ۳

• قابلیت همکاری (Interoperability): یکی از مهم‌ترین مزایای لایه ۳ این است که ارتباط بین بلاکچین‌های مختلف را آسان‌تر می‌کند. این به کاربران اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به تغییر شبکه، به برنامه‌ها و خدمات مختلف دسترسی داشته باشند.
• افزایش توان تراکنش: لایه ۳ توانایی پردازش تراکنش‌ها را به شکل قابل‌توجهی افزایش می‌دهد، که این به کاربران اجازه می‌دهد تراکنش‌های بیشتری را با سرعت بالا انجام دهند.
• پشتیبانی از برنامه‌های پیچیده: بلاکچین لایه ۳ با ارائه قابلیت‌های پیشرفته‌ای مانند قراردادهای هوشمند و پروتکل‌های ارتباطی کراس‌چین، استفاده از برنامه‌های پیچیده و تعاملات میان شبکه‌ای را تسهیل می‌کند.
• مکانیسم‌های حاکمیتی پیشرفته: لایه ۳ معمولاً دارای مکانیسم‌های حاکمیتی قدرتمندتری است که به شبکه‌ها اجازه می‌دهد تصمیمات بهتری در مورد توسعه و تغییرات پروتکل اتخاذ کنند.

آیا بلاکچین لایه ۳ چگونه باعث بهبود مقیاس پذیری می‌شود؟

بلاکچین لایه ۳ به‌عنوان یک لایه پیشرفته‌تر بر روی لایه‌های ۱ و ۲ ساخته شده است و یکی از اهداف اصلی آن بهبود مقیاس‌پذیری بلاکچین است. در ادامه، به توضیح دقیق اینکه چگونه بلاکچین لایه ۳ به بهبود مقیاس‌پذیری کمک می‌کند، می‌پردازیم:

• محاسبات خارج از زنجیره

یکی از روش‌های کلیدی که بلاکچین لایه ۳ به‌واسطه آن مقیاس‌پذیری را بهبود می‌بخشد، انتقال برخی از محاسبات به خارج از زنجیره (off-chain) است. به این معنا که تراکنش‌ها و محاسبات پیچیده که نیازمند منابع زیاد هستند، به جای انجام مستقیم در لایه اصلی بلاکچین (لایه ۱)، به لایه ۳ منتقل می‌شوند. این کار فشار روی لایه ۱ را کاهش داده و باعث افزایش سرعت پردازش تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها می‌شود.

• استفاده از فناوری‌های Rollup

بلاکچین لایه ۳ از فناوری‌های رول‌آپ (Rollup) استفاده می‌کند که یکی از مهم‌ترین تکنیک‌ها برای افزایش مقیاس‌پذیری است. در Rollup، چندین تراکنش در یک ساختار داده فشرده ترکیب می‌شوند و سپس به‌صورت یکجا به لایه ۱ ارسال می‌شوند. این کار باعث می‌شود که تعداد تراکنش‌های ارسالی به لایه ۱ کاهش یابد و در عین حال امنیت تراکنش‌ها حفظ شود. فناوری‌های مانند ZK-Rollup (اثبات دانش صفر) در این فرآیند نقش مهمی ایفا می‌کنند، زیرا نه تنها تراکنش‌ها را فشرده می‌کنند، بلکه امنیت آن‌ها را نیز تضمین می‌کنند.

• تعامل و همکاری بین بلاکچین‌های مختلف

بلاکچین لایه ۳ با ایجاد پروتکل‌های تعامل‌پذیری (Interoperability) به شبکه‌های مختلف بلاکچین اجازه می‌دهد که به‌صورت یکپارچه با هم تعامل کنند. این قابلیت به کاربران اجازه می‌دهد که تراکنش‌ها را بین شبکه‌های مختلف انجام دهند، بدون اینکه به مقیاس‌پذیری یا کارایی آن شبکه‌ها آسیبی وارد شود. به این ترتیب، بلاکچین لایه ۳ می‌تواند ترافیک و بار کاری شبکه‌های مختلف را بین خود تقسیم کرده و از ترافیک سنگین در یک بلاکچین جلوگیری کند.

• کاهش هزینه‌های تراکنش

با انجام محاسبات و پردازش تراکنش‌ها در لایه ۳ و استفاده از فناوری‌هایی مانند Rollup، هزینه‌های مرتبط با تراکنش‌ها به‌شدت کاهش می‌یابد. این کاهش هزینه‌ها به کاربران امکان می‌دهد که با تراکنش‌های بیشتری بدون نگرانی از هزینه‌های گس (Gas) در لایه ۱، فعالیت کنند. کاهش هزینه‌ها نیز به‌طور مستقیم به مقیاس‌پذیری کمک می‌کند، زیرا کاربران بیشتری به شبکه جذب می‌شوند.

• پردازش موازی

بلاکچین لایه ۳ می‌تواند از پردازش موازی برای تقسیم بار پردازش تراکنش‌ها استفاده کند. به این معنا که تراکنش‌ها به‌صورت همزمان و در بلاکچین‌های مختلف پردازش می‌شوند، که این روش زمان انجام تراکنش‌ها را کاهش داده و کارایی شبکه را افزایش می‌دهد. این ویژگی به بهبود مقیاس‌پذیری کمک می‌کند، زیرا بار پردازشی یک بلاکچین خاص به چندین شبکه مختلف تقسیم می‌شود.

• استفاده از پروتکل‌های جدید اجماع

بلاکچین لایه ۳ از مکانیسم‌های اجماع نوآورانه مانند اثبات سهام (PoS) یا اثبات سهام واگذار شده (DPoS) استفاده می‌کند که به مقیاس‌پذیری بیشتر شبکه کمک می‌کند. این مکانیسم‌ها سرعت تأیید تراکنش‌ها را افزایش داده و نیاز به منابع سنگین پردازشی را کاهش می‌دهند. در نتیجه، شبکه با تعداد بیشتری از تراکنش‌ها بدون افت کیفیت یا امنیت مواجه می‌شود.