بلاکچین چگونه محیط زیست را حفظ می‌کند؟

بلاکچین به طور مستقیم محیط زیست را حفظ نمی‌کند، اما می‌تواند به برخی از مسائل محیط زیستی کمک کند و تأثیر مثبتی روی آن داشته باشد. در زیر تعدادی از راهکارها و نکات مربوط به تأثیر بلاکچین بر محیط زیست را بررسی می‌کنیم:

1. زیرساخت برق متمرکز به تمرکز برق تجزیه نشده: استخراج بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتال نیازمند مصرف انرژی بالاست. این فرایند به ویژه با استفاده از تجهیزات ماینینگ (ماینرها) انجام می‌شود که انرژی زیادی مصرف می‌کنند. اما با استفاده از تکنولوژی بلاکچین، می‌توان سیستم‌های برق تجزیه نشده را برای استخراج ارزها استفاده کرد، به این معنی که از انرژی هسته‌ای یا تجزیه‌نشده (مانند انرژی خورشیدی و باد) استفاده می‌شود. این کار می‌تواند منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تأثیرات منفی بر محیط زیست شود.

2. تقلیل استفاده از کائولین و مواد شیمیایی: برخی از شبکه‌های بلاکچین، به ویژه تلفن هوشمند‌های قابل حمل، از استفاده از کائولین (ماده‌ای که برای ساخت کاغذ استفاده می‌شود) و مواد شیمیایی مخرب کاهش می‌دهند. به عنوان مثال، برخی از پروژه‌های بلاکچین از جایگزینی کارت‌های کاغذی با کارت‌های دیجیتال استفاده می‌کنند و در نتیجه تعداد درختانی که برای ساخت کاغذ مورد نیاز است را کاهش می‌دهند.

3. پیشگیری از تقلب در زنجیره تأمین: بلاکچین می‌تواند در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی و زنجیره تأمین محصولات کمک کند تا به راحتی تقلب و جعل را شناسایی کنند. این در نتیجه، مصرف کمتری از مواد غذایی نامناسب و کاهش هدررفت غذا را به همراه دارد. با استفاده از بلاکچین، می‌توان ردیابی دقیق‌تری از مبدأ یک محصول را انجام داد و از اطلاعاتی که در بلاکچینثبت می‌شود استفاده کرد تا مطمئن شویم که محصولات به درستی تولید شده‌اند و به طور قانونی و پایدار توزیع می‌شوند.

4. حفظ اطلاعات محیط زیستی: بلاکچین می‌تواند به عنوان یک زیرساخت مناسب برای ثبت و حفظ اطلاعات محیط زیستی در طول زمان عمل کند. مثلاً می‌توان اطلاعات مربوط به آلودگی هوا، کیفیت آب، حفاظت از گونه‌های در معرض خطر و اطلاعات دیگر مربوط به محیط زیست را در بلاکچین ذخیره کرد. این کار می‌تواند به محققان، سازمان‌های محیط زیستی و سیاست‌گذاران در ارائه تصمیمات بهتر و بهبود مدیریت منابع طبیعی کمک کند.

5. تعزیز تجارت پایدار: بلاکچین می‌تواند در تسهیل تجارت پایدار و محصولات با منشأ پایدار نقش مهمی ایفا کند. با استفاده از بلاکچین، می‌توان اطمینان حاصل کرد که محصولاتی که ما مصرف می‌کنیم، از منابع پایدار تولید شده‌اند و در حین تولید، حقوق کارگران رعایت شده است.

با این حال، باید توجه داشت که بلاکچین نیز می‌تواند مسائلی نظیر مصرف انرژی بالا یا تأثیرات محیط زیستی مرتبط با استخراج مواد معدنی برای تولید تجهیزات بلاکچین را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، برای حفظ محیط زیست، لازم است که در طراحی و پیاده‌سازی پروژه‌های بلاکچین، این عوامل نیز مدنظر قرار گیرند و به روش‌های پایدارتر و کارآمدتری توجه شود.

در این میان، نیویورک‌تایمز در ماه دسامبر عنوان کرد که «انقلاب صنعتی پایدار تازه شروع شده است» و حتی صنایع سنگینی مانند کشتی‌سازی، فولاد و پلاستیک هم کم‌کم دارند از اهمیت آینده‌ای پایدار از منظر بوم‌شناسی آگاه می‌شوند؛ یک نمونۀ آن توسعۀ محصولاتی مانند فولاد سبز است که در فرآیند تولیدش سوخت غیرفسیلی به‌ کار می‌رود.

اما هنوز موانعی در این راه وجود دارد؛ موانع و مشکلاتی مانند شفافیت، پاسخ‌گویی، قابلیتِ رصد، اعتماد، صحّتِ داده‌ها و حتی سبزشویی (ریاکاری و ادعاهای غیرصادقانه در مورد دغدغه‌های زیست‌محیطی). تایمز در همین راستا می‌پرسد: «آیا می‌توان به صنایعی اعتماد کرد که علی‌رغم نیّت نیکشان خود از آلاینده‌ترین عوامل محیط زیست در طول تاریخ به شمار می‌آیند؟»

اینجاست که فناوری بلاکچین می‌تواند نقش‌آفرینی کند. فناوری بلاکچین، همانند خودِ جنبش پایداری محیط زیست، هم جنبشی جهانی است و هم متعلق به قرن بیست‌و‌یکم و اساساً هنوز شکل نگرفته؛ اگرچه احتمالاً به‌زودی با وضع قوانین و مقررات جدید شکل خواهد گرفت. بلاکچین می‌تواند گزارش‌های ESG (راهبریِ محیط زیستی و اجتماعی) را ساده سازد و هزینه‌هایش را کاهش دهد، به داده‌های «گرد‌آوری‌شده» اعتبار ببخشد، بازارهای تجاریِ جدیدِ زیست‌محیطی را توسعه دهد و منابع جدیدی برای نوآوری دست‌وپا کند.

آیا بلاکچین واقعاً به سیارۀ ما کمک می‌کند؟

نباید فراموش کنیم که بلاکچین هم محدودیت‌های خاصِ خودش را دارد و به‌قول دِی، که پادکستی با همین عنوان دارد، «بلاکچین جهان را نجات نخواهد داد». پیش از آنکه بتوانیم پروژه‌های ESG را توکنیزه کنیم، لازم است شخصی یا گروهی تأیید کند که این پروژه‌ها واقعاً وجود دارند، برای محیط زیست مفیدند و خارج از تأمین مالیِ توکنی اجرا نخواهند شد ــ به عبارت دیگر، این پروژه‌ها باید «افزونگی» داشته باشند؛ یعنی چیز جدیدی به این زمینه بیفزایند. نمی‌توان عامل انسانی را فریفت. دِی می‌گوید: «واقعیتِ غم‌انگیز زندگی این است که هر چه بیشتر به‌صورت دستی و توسط عاملی انسانی راست‌آزمایی کنید، مقیاس‌پذیریِ سیستم هم کمتر خواهد شد».

راستی‌آزمایی در بازارهای کربن طبق استانداردهای وضع‌شده از سوی رجیستری‌هایِ تعدیلِ کربن مانند وِرا (Verra) و گُلد استاندارد (Gold Standard) و اغلب توسط اشخاصِ ثالث صورت می‌گیرد. تلاش‌های اخیر در راستای ادغام بلاکچین با فرآیند رجیستری بی‌دردسر و آسان پیش نرفته است. برای مثال، بر اساس گزارش بلومبرگ، اوایل امسال، بنگاه‌های رمزارزیِ توکان پروتکل (Toucan Protocol) و کیلمادائو (KlimaDAO) به خاطر تبلیغ «اعتباراتِ کربنیِ ارزان‌ و بی‌کیفیت که عملاً کمکی به محیط زیست نمی‌کند»، مورد انتقاد قرار گرفتند.

همچنین، سازمان تحقیقاتیِ غیرانتفاعیِ کربن‌پلن (CarbonPlan) اخیراً دریافته که بیش از 99.9 درصد از توکن‌های مرجعِ توکان، یعنی BCT، از محل اعتباراتِ نامناسبِ CORSIA تأمین می‌شود و دنی کالن‌وارد، مدیر سیاست‌گذاریِ کربن‌پلن در این‌ باره به مجله می‌گوید که تأمین اعتبار پروژه‌ها از محل نامناسب باعث می‌شود تا «درواقع، غایت و فایدۀ بازار کربن تنزل یابد». پروژۀ دِیینگ‌جیانگ‌ـ‌3 ازجملۀ همین «پروژه‌های زامبی» است؛ پروژه‌ای چینی که برای سدسازی و تولید انرژی آبی از سال 2006 آغاز به کار کرده و هنوز به سرانجام نرسیده است. بسیاری از مردم بر این باورند که اعتبارات پروژه‌های سدسازیِ موجود چندان به درد محیط زیست نمی‌خورد.

کالن‌وارد در ادامه عنوان می‌کند: «حتی اگر عمدۀ تقصیر به گردن رجیستری‌ها باشد، در این‌صورت توکان، کلیما و سایر بازیگرانی که در عرصۀ توکنی‌سازی فعالند، همچنان استانداردهای رجیستری را ملاکِ کیفیت قلمداد می‌کنند. هر کسی که در این زمینه فعالیت می‌کند، خود از مشکلاتِ اساسیِ باقی‌مانده در زمینۀ کنترلِ کیفیت آگاه است یا دست‌کم باید باشد، فلذا من برنمی‌تابم که کسی بخواهد عملاً تقصیر را به گردن دیگری بیندازد».

کیلمادائو در در پاسخ به گزارش بلومبرگ که نگرانی‌هایی برانگیخته بود، ماه آوریل نامه‌ای خطاب به سردبیر بلومبرگ منتشر کرد و با نظر به معیارِ «کیفیت و صحّتِ» اعتبارات کربن در بازارِ داوطلبانۀ کربن (VCM) به وجود مشکل در «سمت عرضه» اعتراف کرد، اما در عین حال نیز مدعی شد که «این مقاله نیازِ مبرم بر افزایش مقیاس بازارِ داوطلبانۀ کربن را که برای تحققِ کاهش گازهای گلخانه‌ای، طبق مفاد توافق پاریس، ضروری است در نظر نگرفته است».

ناتاشا روسو می‌نویسد: «طبق گزارشِ کارگروه ویژۀ مقیاس‌پذیریِ بازارِ داوطلبانۀ کربن، برای جلوگیری از بروز وخیم‌ترین پیامدهای تغییرات اقلیمی، حجم بازارِ داوطلبانۀ کربن باید تا سال 2030 پانزده‌برابر رشد کند».

سایر پیش‌کسوتانِ بازارهای کربن، مانند پلنت، همچنان از توکان و کیلمادائو حمایت می‌کنند؛ حتی پس از آنکه قیمت توکن‌های این دو شرکت، یعنی BCT و KLIMA، در سال جاری سقوط کرد ــ‌ 99 درصد از ارزش KLIMA از دست رفت ــ و وِرا اعلام کرد که ساخت توکن بر پایۀ اعتباراتِ ازکارافتادۀ کربنِ را ممنوع می‌کند.

پلنت به مجله می‌گوید: «سقوط قیمتِ کلیما، اساساً انعکاسی از سقوط بازار رمزارزها بود. من فکر می‌کنم که قسمت احمقانۀ ماجرا اینجا بود که قیمت کلیما تا این حد بالا رفته بود، و نه اینکه قیمت پایین آمد. گمان می‌کنم هیچ‌کسی در مجموعۀ کلیما انتظار نداشت که قیمت از 3000 دلار هم فراتر رود». اندکی پس از عرضۀ اولیۀ کلیما در اکتبر 2021، قیمت توکن تا 3600 دلار اوج گرفت. این در حالی رخ داد که اوایل سپتامبر 2022 هر توکن KLIMA حدوداً 3.84 دلار معامله می‌شد!

«اجرایِ بازارهای کربنِ پیمان پاریس در بستر اتریوم و اتّصال حساب‌های ملی کربن در سطح جهان، برنامۀ قاتل بلاکچین است».

بلاکچین و اجرای بازارهای کربن مرتبط با بستر اتریوم و اتصال حساب‌های ملی کربن در سطح جهان به عنوان یک برنامه قاتل بلاکچین توصیف شدنده‌ای ندارد. در واقع، استفاده از بلاکچین و تکنولوژی مبتنی بر آن می‌تواند در اجرای بازارهای کربن و مدیریت تغییرات اقلیمی مفید واقع شود. در زیر تعدادی از مزایا و کاربردهای بلاکچین در حوزه محیط زیست و بازارهای کربن را بررسی می‌کنیم:

1. شفافیت و اعتماد: با استفاده از بلاکچین، اطلاعات مربوط به معاملات کربن و تراکم گازهای گلخانه‌ای می‌تواند به صورت عمومی و شفاف در دسترس باشد. این شفافیت می‌تواند به سازمان‌ها و افراد کمک کند تا از صحت و قابل اطمینان بودن اطلاعات اطمینان حاصل کنند و اعتماد بیشتری در بازارهای کربن داشته باشند.

2. ردیابی و تأیید منشأ: با استفاده از بلاکچین، می‌توان به صورت دقیق و قابل اثبات مسیر حرکت انتقالات کربن را ردیابی کرد. این امر می‌تواند به کاهش تقلب و جعل در بازارهای کربن کمک کند و اطمینان حاصل کند که تنظیمات سیستم کربن درست انجام شده است.

3. الهام‌بخش برای انگیزه‌بخشی به تغییرات اقلیمی: با استفاده از بلاکچین، می‌توان نظم و ترتیبی را در معاملات کربن ایجاد کرد که به سازمان‌ها و افراد انگیزه‌بخشی می‌کند تا در تغییرات اقلیمی مشارکت کنند. به عنوان مثال، امکان ایجاد ارزهای دیجیتال محیط زیستی (مانند توکن‌های کربن) با استفاده از بلاکچین می‌تواند به افراد و سازمان‌ها اقدامات پایدارتر و کاهش گازهای گلخانه‌ای را تشویق کند.

4. کاهش هزینه‌ها و افزایش کارآمدی: بلاکچین می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا هزینه‌ها را کاهش داده و کارآمدی را افزایش دهند. با استفاده از بلاکچین، فرایند تسویه معاملات کربن می‌تواند به صورت خودکار و بدواین بیان اظهار نظری است که ممکن است برخی افراد یا گروه‌ها ارائه دهند. با این حال، اتصال بازارهای کربن به بلاکچین و استفاده از تکنولوژی بلاکچین می‌تواند برخی مزایا و فواید را در اجرای تعهدات پیمان پاریس و مدیریت تغییرات اقلیمی ایجاد کند. استفاده از بلاکچین می‌تواند فرایندهای تجاری را شفاف‌تر، امن‌تر و کارآمدتر کند و به ردیابی و تأیید منشأ انتقالات کربن کمک کند. همچنین، بلاکچین می‌تواند به ایجاد ارزهای دیجیتال محیط زیستی (مانند توکن‌های کربن) کمک کرده و افراد و سازمان‌ها را به اقدامات پایدارتر و کاهش گازهای گلخانه‌ای تشویق کند.

با این حال، همچنان نیاز به بررسی و ارزیابی دقیق تأثیرات و عواقب ناشی از اتصال بازارهای کربن به بلاکچین و استفاده از تکنولوژی بلاکچین وجود دارد. هر تکنولوژی جدیدی نیازمند بررسی دقیق و ارزیابی جنبه‌های امنیتی، قانونی و اقتصادی است تا به طور صحیح و مؤثر مورد استفاده قرار گیرد.