معرفی ۱۰ ترند در شبکه‌های لایه ۱ برای سال ۲۰۲۴

بلاکچین‌های لایه ۱ به‌عنوان زیرساخت مجموعه گسترده‌ای از برنامه‌ها و سرویس‌های غیرمتمرکز، نقش مهمی در تحول و تکامل فناوری بلاکچین دارند. این بلاکچین‌ها با هدف مدیریت مکانیزم‌های اجماع و پروتکل‌های پایه طراحی شده‌اند

و بنابراین ویژگی‌ها و قابلیت‌های آن‌ها روی کل اکوسیستم اثر می‌گذارد. شبکه لایه ۱ سولانا نمونه بارزی بود که با برنامه‌های جدید توسعه در سال ۲۰۲۳، نشان داد که می‌تواند یکی از رقبای اصلی اتریوم باشد.

• رونق گرفتن اتریوم

شبکه اتریوم در طول سال‌های حیات خود ثابت کرده است که از نظر بزرگی جامعه و تولید درآمد پیشتاز است. اما حالا یک سوال مهم مطرح است که با وجود شبکه‌هایی که رشد خوبی داشتند (مانند سولانا) آیا اتریوم می‌تواند جایگاه خودش را حفظ کند. در این بخش و بخش بعدی، پاسخ سوال مذکور را از منظر موافقین و منتقدین اتریوم بررسی می‌کنیم.

گروه اول معتقد هستند که بنا به دلایل زیر اتریوم می‌تواند در سال ۲۰۲۴ یکی از ترندهای لایه ۱باشد:

موقعیت محوری: اتریوم توانسته اعتماد قابل‌توجهی را در طولانی مدت به‌دست بیاورد، یک اکوسیستم نقدشونده است و ارزش بازار ۳۰۰ میلیارد دلاری آن فعلا ۱۰ برابر بیشتر از شبکه ترون (رقیب در حوزه اسمارت کانترکت‌ها) است. همچنین امنیت اتریوم، نقطه عطفی برای جذب توسعه‌دهندگان رول‌آپ‌ها و برنامه‌های غیرمتمرکز است.

جذب سرمایه از امورمالی سنتی: دلایلی همچون احتمال‌ پیشی‌گرفتن شاخص ESG اتریوم (شاخص راهبری زیست‌محیطی، اجتماعی و ابرشرکتی) از بیت کوین، تعیین تکلیف ETF اسپات اتر (۵ بهمن ۱۴۰۲) بعد از ETF اسپات بیت کوین (۱۸ دی ۱۴۰۲)، عرضه ضد تورمی اتریوم و کسب درآمد سالانه ۳۰۰ میلیون دلاری از کارمزدها و سود ۴ الی ۵ درصدی از استیک اتر، احتمال جذب سرمایه را از بازارهای مالی سنتی که اتفاقا نرخ بهره آن هم روز‌به‌روز کمتر می‌شود، قوت می‌بخشد.

• سلطه شبکه‌های لایه ۱ غیراتریومی

بر خلاف گروه اول، منتقدین معتقد هستند که اتریوم شبکه گرانی است و توسعه‌دهندگان ترجیح می‌دهند از بلاکچین‌هایی با هزینه کمتر و کارایی بالا استفاده کنند. از این رو تعامل آن‌ها با اتریوم به رول‌آپ‌ها و بریج‌ها خلاصه می‌شود و این اتفاق احتمالا روی ارزش توکن شبکه هم اثر منفی خواهد گذاشت.

این نکته را هم باید در نظر بگیریم که برخی لایه ۱ها در بخش‌های مختلف پرچمدار بازار کریپتو هستند؛ به‌طور مثال ترون (Tron) برای استیبل‌کوین‌ها، استلار (Stellar) در بخش دارایی‌های توکنیزه و سولانا در بخش زیرساخت‌های فیزیکی غیرمتمرکز (DePIN) شبکه‌های مطرح بازار هستند. به‌علاوه ممکن است استقبال برنامه‌های دیفای هم از اتریوم کمتر شود؛ کما اینکه میکر (Maker) قصد دارد نیوچین (NewChain) را روی فورکی از سولانا بسازد، پلتفرم dYdX به کازمس (Cosmos) مهاجرت کرده است و تعداد زیادی از دکس‌ها پلتفرم‌های خودشان را روی رول‌آپ‌ها و لایه‌ ۱هایی به غیر از اتریوم ساخته‌اند. همچنین بانک جی‌پی مورگان هم بلاکچین لایه ۱ فینیکس را انتخاب کرده است. (در بخش آخر بیشتر به این موضوع می‌پردازیم) این‌ موارد دلایلی بر این ادعا است که سایر شبکه‌های لایه ۱ می‌توانند جایگزین اتریوم شوند.

• خیزش مجدد سولانا

بسیاری از فعالان بازار کریپتو اکوسیستم سولانا را بعد از سقوط صرافی FTX از دست رفته تصور کردند؛ اما سولانا با عرضه محصولات جدید، جهش نقدینگی و ارائه ابزارهای توسعه‌دهنده جدید شروع دوباره‌ای داشت. در بخش فناوری با اجرای چندین ارتقا مشکل عدم حضور برای امضای تراکنش‌ها (Downtime) را کاهش داد. همچنین به‌واسطه قابلیت فشرده‌سازی برای صدور NFT با کارمزد پایین و مدیریت هزینه‌ها باعث رونق شبکه‌های زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز (DePIN) شد.

اقدامات توسعه‌ای سولانا برای سال ۲۰۲۴ عبارتند از:

• ارتقا عملکرد از طریق پیاده سازی کلاینت فایردنسر (Firedancer) و سیگ (Sig) توسط شرکت جامپ کریپتو (Jump Crypto) و ولیدیتورهای سیندیکا (Syndica)
• توسعه کلاینت‌های سبک از طریق تاینی دنسر (Tinydancer)
• پیاده‌سازی استاندارد Token-22 با هدف توسعه و افزایش ویژگی‌های جدید

با توجه به اینکه استفاده از فناوری‌ بازارهای کارمزد محلی و فشرده‌سازی وضعیت فقط برای برنامه‌های فعال روی سولانا امکان‌پذیر است، بسیاری از پروژه‌ها در بخش‌های مختلف به این شبکه مهاجرت کرده‌اند. تعدادی از این پروژه‌ها به شرح زیر هستند:

شبکه‌های زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز (DePIN): پروژه‌هایی مانند هلیوم (Helium)، هایومپر (Hivemapper)، تلپورت (Teleport) و رندر (Render)

پروتکل‌های پرداخت (Payments): استفاده سیستم پرداخت ویزا (Visa) از بلاکچین سولانا و استیبل کوین USD برای تراکنش‌های بین‌المللی، امکان تراکنش در شاپیفای با استفاده از افزونه سولانا پی (Solana Pay)، ارسال رمزارزها با استفاده از یک لینک یا کد در کیف پول TipLink و استفاده از سایر روش‌های پرداخت در پلتفرم‌های بیم (Beam) و اسفر (Sphere).

برنامه‌های مصرفی (Consumer Apps): پلتفرم‌هایی مانند دی‌ریپ (DRiP) و دیالکت (Dialect) با هدف مینت کم‌هزینه NFTها از سولانا استفاده کردند.

دیفای (DeFi): راه‌اندازی پروژه‌هایی مانند Pyth، جیتو (Jito) و ژوپیتر (Jupiter) روی سولانا

۹۰۷ پروژه در آخرین هکاتون سولانا شرکت کرده‌اند و شانس این شبکه برای میزبانی از آن‌ها بسیار بالا است. همچنین ماشین مجازی سولانا (SVM) بعد از EVM اتریوم به‌عنوان دومین «سیستم عامل» مطرح صنعت کریپتو شناخته می‌شود. دستاوردهای سولانا نه‌تنها موجب رونق این شبکه شده است؛ بلکه به شکوفایی سایر شبکه‌ها هم کمک کرده است. آپتوس (Aptos) و سویی (Sui) دو شبکه لایه ۱ هستند که از دل پروژه‌های بلاکچینی شرکت متا به نام‌های Diem و Novi به‌وجود آمده‌اند. یکی از نوآوری‌های مهم این دو شبکه پشتیبانی از زبان برنامه‌نویسی Move است. این زبان برنامه‌نویسی ایمنی و انعطاف پذیری بیشتری را نسبت به سالیدیتی (Solidity) و سایر زبان‌های برنامه‌نویسی وب ایجاد می‌کند و آپدیت‌های آن به‌نحوی طراحی شده است تا شبکه با مشکلات سولانا مواجه نشود.

• قابلیت همکاری

رسالت مهم دیفای این است که خدمات مالی سنتی مانند بانکداری، وام‌دهی و پس‌انداز را به‌شیوه‌ای غیرمتمرکز در محیط بلاکچین ارائه کند؛ اما بدون قابلیت همکاری بین زنجیره‌ای نمی‌تواند به این هدف برسد. در دنیای چندبلاکچینی امروز حتی بزرگ‌ترین شبکه‌ها هم برای بقای خود نیازمند همکاری متقابل با سایر زنجیره‌ها هستند. به‌طور مثال اگرچه شبکه لایه ۱ اتریوم بعد از ارتقای شاپلا (Shapella) اتفاقات خوبی را تجربه کرد و نقشه راه رول‌آپ محور آن هم آینده درخشانی را ترسیم می‌کند؛ اما بدون دو ویژگی سازگاری و قابلیت همکاری جایگاه خودش را از دست می‌دهد.

• حرکت به سمت تمرکززدایی

یکی از مهم‌ترین مسائل ارزهای دیجیتال تمرکززدایی است؛ اما اتکای بیش‌ازحد کل جامعه کریپتو به اتریوم قابل‌پذیرش نیست. پروتکل‌ها و برنامه‌هایی که از شبکه اتریوم استفاده می‌کنند باید از غیرمتمرکز‌ بودن زیرساخت‌ها مطمئن شوند؛ به‌ویژه که قبلا هم (آگوست ۲۰۲۲) با توقف سرویس‌های شرکت خدمات ابری هتزنر (Hetzner) به نودهای اتریوم، برخی در مورد خطر متمرکز شدن شبکه اتریوم هشدارهایی دادند.

• حل نگرانی‌های مربوط به سانسور پذیری

در مورد تمرکزگرایی شبکه‌ها مسئله این است که آیا به دلیل نوع عملکرد متمرکز شبکه، برنامه‌ها با ریسک اختلال و چالش سانسورپذیری مواجه می‌شوند. شبکه اتریوم با جدا کردن لایه‌های ایجاد بلاک، رله سازی و اعتبارسنجی، چالش‌های سانسورپذیری را بین سه لایه مختلف تقسیم می‌کند.

به‌طور مثال در سال گذشته زمانی که سازمان OFAC، وابسته به وزارت خزانه داری ایالات متحده، آدرس‌های تورنادو کش را تحریم کرد، رله‌های اصلی اتریوم شروع به سانسور تراکنش‌ها کردند. برای حل این مشکل، فلش باتز (سروری که به‌عنوان رله‌ برای تحویل بلاک‌های اتریوم فعالیت می‌کند) رله غالب خود را متن باز کرد و به رله‌های بدون مجوز اجازه فعالیت داد.

با توجه به اینکه در حال حاضر با افزایش سانسور تراکنش‌ها از سوی سازندگان بلاک مواجه هستیم، انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۴ شبکه‌ها اقداماتی را در خصوص رمزگذاری ممپول انجام دهند تا تراکنش‌ها قبل از اینکه در بلاک قرار بگیرند در برابر سانسورکننده‌ها محافظت شوند.

مطمئنا هر شبکه‌ای در سال‌های آینده با چالش‌های سانسورپذیری دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ اما فعلا اتریوم از سایر جوامع بسیار جلوتر است و با راهکارهای طراحی‌شده یا آنی خود، مشکلات را پشت سر می‌گذارد.

• اثر ارتقا دنکن روی لایه ۱های غیراتریومی

اتریوم تا‌به‌حال به‌روز‌رسانی‌های بسیاری را انجام داده است و ارتقا دنکُن (Dencun) قرار است در سه ماهه اول ۲۰۲۴ (۲۷ دی ماه) انجام شود. اجرای پروپزال EIP-4844 یا پروتو دنک شاردینگ (proto danksharding) هزینه تراکنش روی رول‌آپ‌ها را ۹۰ تا ۹۹ درصد کاهش می‌دهد و این یعنی هزینه تراکنش روی رول‌آپ‌ها به اندازه لایه ۱ها یا حتی بیشتر از آن‌ها کاهش می‌یابد. تصویر زیر نشان می‌دهد که فعلا لایه ۱هایی مانند سولانا و نیر (Near) از لایه ۲های اتریوم مانند Polygon zkEVM، آپتیمیزم و آربیتروم ارزان‌تر هستند.

ارتقا دنکن، اتفاق بسیار مهمی است و اکوسیستمی از رول‌آپ‌های قابل‌ترکیب با زیرساخت، نقدینگی و اثرات شبکه مشترک را دربر می‌گیرد. سال گذشته سوپر چین آپتیمیزم (Optimism Superchain)، اوربیت آربیتروم (Arbitrum Orbit)، زد کی سینک (zkSync)، استارک نت (Starknet) و پالیگان (Polygon) برنامه‌های خود مربوط به اکوسیستم‌های‌ رول‌آپ‌ مبتنی بر اتریوم را اعلام کردند و از این نظر می‌توانیم آن‌ها را برای سال ۲۰۲۴ زیر نظر بگیریم.

• حرکت به سوی بلاکچین‌های ماژولار

برای ساخت شبکه‌های غیرمتمرکز دو رویکرد وجود دارد: معماری بلاکچینی «یکپارچه» و «ماژولار». معماری یکپارچه به سیستمی اطلاق می شود که در آن تمام عملکردهای عملیاتی شبکه در یک پروتکل واحد قرار می‌گیرد و همه اپراتورها از آن پیروی می‌کنند. این رویکرد باعث مشکلاتی برای مقیاس‌پذیری، انعطاف‌پذیری و کاهش سرعت در نوآوری می‌شود. اتریوم برای حرکت به سمت «ماژولار شدن» نقشه‌راهی را مبتنی بر رول‌آپ مطرح کرده است. توسعه‌دهندگان با استفاده از رول‌آپ‌ها می‌توانند محیط‌های اجرا را از محیط تسویه و اجماع جدا کنند و در دسترس بودن داده در لایه ۱ اتریوم را بهبود دهند.

شبکه سلستیا (Celestia) اولین شبکه بلاکچینی ماژولار است که با تایید در دسترس بودن داده توسط رول‌آپ‌ها، مفهوم ماژولار را یک قدم فراتر برده است. سلستیا و شبکه‌های مشابه با آن نسبت به سایر لایه ۱‌ها، کارمزد پایین‌تر و توان عملیاتی بالاتری دارند. نکته‌ای که وجود دارد این است که ترکیب‌پذیری سیستم‌های ماژولار به اندازه یک ماشین حالت مشترک نیست و برای یکپارچه‌شدن تراکنش‌ها بین رول‌آپ‌ها باید از راه‌حل‌های قابلیت همکاری استفاده کرد. اینجاست که دستیابی به یکپارچگی در اکوسیستم‌های ماژولار مستلزم همکاری پروژه‌هایی مانند آستریا (Astria)، اسپرسو (Espresso)، پروتکل‌های بریج نظیر هایپر لین (Hyperlane)، پلیمر (Polymer) و شبکه‌های انتزاع جریان سفارش شرکت انوما (Anoma) و شبکه SAUVE فلش باتس (Flashbots) می‌شود.

• رمزگذاری کاملا همومورفیک و دانش صفر

یکی از مشکلات برنامه‌های آنچین و مبتنی بر قراردادهای هوشمند در مقایسه با برنامه‌های وب ۲، نیاز به فعالیت‌های محاسباتی بیشتر است. کمک پردازنده‌های دانش صفر (ZK Coprocessors) راه‌حلی برای این مشکل هستند. این کمک‌پردازنده‌ها را می‌توانید شبیه به یک GPU در فضای ابری درنظر بگیرید.

• ظهور زنجیره‌های بانکی مبتنی بر بلاکچین

ما به عصری رسیدیم که همه نهادها و موسسات تمایل دارند بلاکچین‌های خودشان را راه‌اندازی کنند. برنامه‌های موفق به این فکر می‌کنند که آیا به بلاکچین‌های سفارشی مانند کازمس انتقال پیدا کنند یا فورکی از سولانا ایجاد کنند. بسیاری از موسسات یک قدم فراتر هستند و اصرار دارند بلاکچین‌های خصوصی خودشان را مدیریت کنند. اما این یک اشتباه است؛ زیرا حتی اگر بودجه و تیم متخصص لازم را هم در اختیار داشته باشند، نمی‌توانند زیرساخت‌های خود را به‌اندازه پلتفرم‌های عمومی و متن باز حفظ کنند. احتمالا در آینده به محض ارائه مجوزها از سوی قانون‌گذاران، حتی سرسخت‌ترین موسسات هم به استقبال بلاکچین‌های عمومی می‌روند.

در حال حاضر اونیکس(Onyx) تنها زنجیره بانکی است که می‌توانیم زیر نظر بگیریم است. اونیکس یک سیستم پرداخت دیجیتال و تسویه حساب مبتنی بر بلاکچین است که توسط بانک جی پی مورگان معرفی شده است.